-
1 катлаулы
прил.1) слои́стый, сло́йчатый, многосло́йный, состоя́щий из слоёв, пласто́вкатлаулы тау — сло́йчатая гора́
катлаулы болытлар — слои́стые облака́
катлаулы минераллар — слои́стые минера́лы
2) в разн. знач. сло́жныйкатлаулы механизм — сло́жный механи́зм
катлаулы матдәләр — сло́жные вещества́
катлаулы сан — сло́жное число́
катлаулы тормыш — сло́жная жизнь
катлаулы характер — сло́жный хара́ктер
3) сло́жный, причу́дливый, зате́йливый, замыслова́тыйкатлаулы бизәк — зате́йливый (причу́дливый) узо́р
4) сло́жный, тру́дный; головоло́мный, ка́верзныйкатлаулы мәсьәлә — сло́жная зада́ча
экзаменда катлаулы сораулар эләкте — на экза́мене попа́лись тру́дные вопро́сы
катлаулы эшләр — головоло́мные рабо́ты
катлаулы сораулар — ка́верзные вопро́сы
5) сло́жный, тру́дный, затрудни́тельный, обремени́тельныйкатлаулы хәл — сло́жное положе́ние
катлаулы шартлар — тру́дные усло́вия
катлаулы очраклар — затрудни́тельные слу́чаи
6) сло́жный, серьёзный, тяжёлый ( о болезни)катлаулы авыру — сло́жная боле́знь
аз канлылыкның катлаулы формасы — тяжёлая фо́рма анеми́и
-
2 катлаулы
karmaşık, kompleks, çok katmanlı, girift, mürekkep, çok parçadan oluşmuş -
3 катлаулы
-
4 катлаулы
1. s. катламлы2. fig. kompliziert; schwierig -
5 катлаулы
-
6 qatlawlı
-
7 сложный
-ая; -ое1) катлаулысложное число мат. — катлаулы сан
2) кушмасложное предложение грам. — кушма җөмлә
3) катлаулы, читен, кыен, четерекле -
8 читен
1. прил.1) тяжёлый, тру́дный; см. тж. авырчитен хәл — тяжёлое положе́ние
читен эш — тру́дное де́ло
2. нареч.читен мәсьәлә — сло́жный вопро́с
алдан әйтүе читен — тру́дно (невозмо́жно) сказа́ть зара́нее
••читен хәлдә булу — быть в затрудни́тельном положе́нии
читен хәлгә (хәлдә) калу — оста́ться (оказа́ться) в затрудни́тельном положе́нии
читен хәлгә кую — ста́вить, поста́вить в тру́дное положе́ние
-
9 манипуляция
ж1) ( кул белән эшләгәндә) катлаулы хәрәкәт, катлаулы алым2) перен.; разг.; пренебр. алдау, хәйлә, ялган эш -
10 мудрёный
-
11 немудрёный
-
12 усложнённый
-
13 хитроумный
-ая; -ое1) хәйләле, хәйләкәр, тапкыр2) ( замысловатый) хикмәтле, катлаулы, хәйлә белән..., башваткыч, серле -
14 хитрый
-
15 абыну-сөртенү
неперех.; собир.; см. абынуабынды-сөртенде, ләкин үз аягы белән менде тауга — он спотыка́лся, оступа́лся, но подня́лся в го́ру на свои́х нога́х
тормыш катлаулы ул: абынган чагың да, сөртенгән чагың да була — жизнь - (э́то) сло́жная шту́ка: быва́ет и спотыка́ешься, и оступа́ешься
-
16 артык
1. нареч.1) сли́шком, чересчу́р (малый размер, мелкий предмет, тонкая стена, узкий проход, слабый ребёнок); изли́шнеартык йомшак күңелле — сли́шком до́брый
артык кызу бару — е́хать чересчу́р бы́стро
2) сли́шком, чрезме́рно, непоме́рно, чересчу́р (длинный шест, большой камень, глубокий колодец, толстый человек, громкий голос)3) сугу́бо (ответственное поручение, щепетильная тема, опасный участок, интимный тон); сли́шком, чересчу́р; сверх-артык гади кыяфәт — сли́шком проста́я вне́шность
артык киеренке хәл — сугу́бо напряжённая обстано́вка; сверхнапряжённая ситуа́ция
артык катлаулы мәсьәлә — сверхсло́жный вопро́с
4) ( при отрицании) сли́шком (чересчу́р, си́льно, изли́шне, осо́бенно, о́чень, о́чень-то) не..; не так что́быартык мавыкма — сли́шком не увлека́йся; не о́чень (о́чень-то) увлека́йся
артык матур түгел — не о́чень (так что́бы) краси́вый
артык тырышканы күренми — не ви́дно, что́бы он осо́бенно стара́лся
5) выражает чрезмерность, излишество действия, состояния и переводится приставкой пере-артык алу — перебира́ть/перебра́ть (что, чего) (товаров на складе)
артык ашау — перееда́ть/перее́сть || перееда́ние
артык җитештерү экон. — перепроизво́дство
артык йоклау — пересыпа́ть || пересыпа́ние
артык йөрү — перегу́ливать/перегуля́ть
артык кипкән — перезре́лый, переспе́лый ( о ягодах)
артык көчәнү — перенапряга́ться/перенапря́чься || перенапряже́ние
артык салу — перекла́дывать/переложи́ть (сахару в чай, соли в суп); пересы́пать/пересыпа́ть ( сахарного песку в чай) || перекла́дывание, пересыпа́ние
артык тозлау — переса́ливать/пересоли́ть || переса́ливание
артык төяү — перегружа́ть/перегрузи́ть || перегру́зка
артык түләү — перепла́чивать/ переплати́ть || перепла́чивание, перепла́та
артык эшләү — перераба́тывать/ перерабо́тать
6) разг. с переносом ударения на последующее сл. бо́льше (не упоминать кого, что, не приходить куда, не задерживать кого)артык бер көнгә дә калмыйбыз — ни на (оди́н) день бо́льше не остаёмся
7) с переносом ударения на последующее сл. ли́шний разартык (артыгын) бөгелергә дә иренә — ему́ лень да́же нагну́ться ли́шний раз
8) в знач. сравн. ст., обычно после исх. п. или сл. карагандаа) бо́льше, побо́льшеул миннән (миңа караганда) артык күргән — он повида́л бо́льше меня́ (моего́; чем я)
б) бо́льше, побо́льше, лу́чше, полу́чшеул миннән артык белә — он зна́ет лу́чше меня́ (чем я)
в) бо́льше, бо́лее, вы́шеун сумнан артык түләмә — бо́льше десяти́ рубле́й не плати́
г) бо́льше, побо́льше, до́льше, подо́льшебер тәүлектән артык барасы — е́хать бо́льше (до́льше) су́ток; е́хать су́тки с ли́шним
д) да́льше, пода́льше2. прил.ярты метрга артык сикерү — пры́гнуть на полме́тра да́льше
1) ли́шний (экземпляр новой книги, билет в театр, вес чего, кого, костюм) || ли́шнее; изли́шек, изли́шки ( чего)артык игенне дәүләткә сату — продава́ть изли́шек (изли́шки) хле́ба (ли́шний хлеб) госуда́рству
артык маллары юк — у них нет ли́шнего скота́
артык вакытны ничек файдалану — как испо́льзовать ли́шнее вре́мя (избы́ток вре́мени)
2) избы́точный, изли́шний, ли́шний; изли́шек, изли́шки, избы́ток (чего-л.)туфрактагы артык дым — избы́точная вла́га в по́чве; избы́ток вла́ги в по́чве
артык энергияне кая куярга? — куда́ дева́ть эне́ргию (изли́шек эне́ргии)?
артык яктылык зарарлы — изли́шняя освещённость вредна́
3) изли́шний, ли́шний ( риск), сугу́быйартык мәшәкать — ли́шние хло́поты
артык сакчыллык — сугу́бая осторо́жность
артык таләпчәнлек — изли́шняя тре́бовательность
артык тыйнаклык — изли́шняя (сугу́бая) скро́мность
4) с ударением на последующем слове осо́бый, осо́бенный, осо́бо значи́тельный (ва́жный, заме́тный)артык үзгәрешләр булмады — осо́бых измене́ний не́ было
артык хәзерлек кирәкми аңа — осо́бенной подгото́вленности для э́того не тре́буется
5) в знач. сущ. артыгыа) ли́шнееартыгы кирәкми — ли́шнего (ли́шнее) не ну́жно
артыгын сөйләмәс ул — он не ска́жет ли́шнего
б) бо́льшеекөчемнән килгәнен эшләдем, артыгын булдыра алмыйм — что под си́лу, то сде́лал, а на бо́льшее я не спосо́бен
•- артык алга китү
- артык әйбер
- артык нәрсә
- артык дәрәҗәдә
- артык күп
- артык күтәрү
- артык түгел
- артык язу••артыгын ычкындыру — прогова́риваться/проговори́ться, огова́риваться/оговори́ться, обмо́лвиться; проболта́ться, проболта́ть (ли́шнее)
артык бөгү — перегиба́ть (перегну́ть) (па́лку) || переги́б
артык йөк — (ли́шняя) обу́за, балла́ст
артык кашык — тж. ирон. ли́шний рот (едо́к) (о нелюбимом иждивенце в семье, нетрудоспособном члене семьи и т. п.)
артык тамак — ирон. ли́шний рот (о людях, животных и т. п.)
артык колак — ирон. ли́шние у́ши; ли́шний
артык күз — ирон. ли́шний (глаз), ли́шние глаза́
- артык күрүартык та, ким дә түгел — книжн. не бо́льше (и), не ме́ньше
- артыкка китү -
17 бит
I сущ.1) лицо́ ( человека) || лицево́йбиткә чибәр — краси́вый на лицо́
битне куллар белән каплау — закры́ть лицо́ рука́ми
башның бит өлеше — лицева́я часть головы́
2) щека́ || щёчный уң бит пра́вая щека́бит мускулы — щёчный му́скул
алсу бит — а́лые (ро́зовые) щёки
3) разг.а) лицо́, цифербла́т ( о часах)сәгатьнең битен миңа каратып куйчы — поста́вь, пожа́луйста, часы́ лицо́м ко мне
б) о пере́дней (лицево́й) стороне́ (чего-л.)тау бите — склон горы́
урман бите — опу́шка ле́са
•- бит очы
- бит кызыллану
- бит кызыллыгы
- бит сабыны
- бит сөлгесе••бит ерту — стыди́ться
бит пешү — красне́ть от стыда́
битен юмаган — бессты́жий, бессо́вестный, беззасте́нчивый (букв. не вы́мывший лица́)
битеннән кан тама — пы́шет здоро́вьем (букв. с лица́ его́ ка́пает кровь)
биткә бәрү (биткә бәреп әйтү) — (брани́ть, хвали́ть) пря́мо в глаза́, откры́то
биткә кара ягу (биткә кызыллык китерү) — опоро́чить ( кого), навлека́ть (кому-л.) бесче́стье, опозо́рить
биткә олтан капланган булу (биткә ыштыр капланган булу) — быть бессты́жим, бессо́вестным, беззасте́нчивым
II сущ.битеннән кан качкан — нет лица́ (на ком-л.) (о резком изменении внешнего облика: (бледность, худоба), вызванном сильным потрясением, болезнью, волнением)
1) страни́ца (книги, тетради и т. п.)журнал битләре — страни́цы журна́ла
өч йөз битле китап — кни́га в три́ста страни́ц
2) листбер бит кәгазь — (один) лист бума́ги
ике бит хат — письмо́ на двух листа́х
3) перен. страни́ца, эта́п, пери́од (чего-л.)тарих битләре — страни́цы исто́рии
•III частицаведь, же, одна́ко ж, впро́чеммин бит берни дә әйтмәдем — я ведь ничего́ не сказа́л
ул турыда син миңа язмадың бит — ты же мне об э́том не писа́л
адәм баласының язмышы катлаулы бит — сложна́ же судьба́ челове́ческая
-
18 бихисап
1. нареч.; книжн.1) без счёта, о́чень мно́го, несме́тное коли́чествобиредә сазлыклар бихисап здесь боло́т — несме́тное коли́чество
теләүчеләр бихисап — жела́ющих о́чень мно́го
2) сли́шком, о́ченьбихисап катлаулы күренешләр — сли́шком сло́жные явле́ния
2. прил.бихисап бай мөмкинлекләр — о́чень бога́тые возмо́жности
бесчи́сленный, бессчётный, неисчисли́мый; бесконе́чныйбихисап уйлар, хыяллар — бесконе́чные ду́мы, мечты́
бихисап бәла-казалар — неисчисли́мые бе́дствия
-
19 интрига
сущ.1) интри́га; про́иски, ко́знидошманның мәкерле интри́гасы — кова́рная интри́га врага́
интри́га тудыру — плести́ интри́гу
2) лит. интри́га (развитие основного действия в романе, драме)катлаулы интри́га — сло́жная интри́га
-
20 күпкә
нареч.1) намно́гомәсьәлә күпкә катлаулы(рак) — вопро́с намно́го сложне́е
күпкә җиңел(рәк) — намно́го ле́гче
2) разг. надо́лго, на до́лгое вре́мякүпкә китәсеңме? — надо́лго ли уезжа́ешь?
См. также в других словарях:
катлаулы — (КАТЛАУЛАНУ) (КАТЛАУЛЫК) (КАТЛАУЛЫЛЫК) (КАТЛАУСЫЗ) – 1. Катланган, бөкләнгән 2. Аерым катлаулардан, катламнардан торган 3. Формасы, төзелеше белән бик четерекле; аерым кисәкләре күп булган, хикмәтле 4. күч. Күп аерым өлешләрдән, юнәлешләрдән,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гидролиз — Катлаулы матдәләрнең су тәэсирендә таркалуы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таксономия — Катлаулы, күптөрле нәрсәләрне, күренешләрне классификацияләү фәне … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әҗәл — 1. и. Үлем; үлем вакыты 2. күч. Нин. б. эшне бик интегеп, озак, катлаулы итеп эшләүчегә карата әйтелә. ӘҖӘЛ БУЛУ – Бик авыр, җәфалы, катлаулы булу анда эшләп атна уздыру миңа әҗәл булды. ӘҖӘЛ ДАРУЫ – 1) Үлемнән алып кала торган дару, яшәртә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитди — с. 1. Тормышта, эштә үзен төпле, акыллы тота торган, һәркайчан уйлап эш итүчән; киресе: җилбәзәк, җилкуар. Эшкә җаваплы карый торган, эшенә һәм үз үзенә таләпчән (кеше) , эшне булдырырлык (кеше) 2. Иң мөһим, әһәмияте ягыннан аерылып торган иң… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
синтез — 1. Фәнни тикшеренүнең бер ысулы: предметны бөтенлекле рәвештә һәм үзара бәйләнештәге кисәкләре өлешләренең берлеге сыйфатында тикшерүдән тора; киресе: анализ. Кушу берләштерү, гомумиләштерү күренеше һәм нәтиҗәсе 2. Химик һәм физик юл белән гади… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
читен — с. 1. Башкару, үтәп чыгу өчен зур көч, тырышлык һәм хезмәт сорый торган. Чишү, аңлау өчен зур акыл көче сорый торган 2. Кыенлыкларны, авырлыкларны үз эченә алган, катлаулы. Катлаулы, четерекле, авыр. и. Авырлык, кыенлык, читенлек 3. Шартлары авыр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авыр — I. с. 1. Үлчәүгә күп тарта торган, зур үлчәүле; киресе: җиңел 2. Кайгылы, борчулы. Матди яктан кыенлашкан, җитмәүчелекле, бәхетсез (тормыш, язмыш тур.) 3. рәв. Әкрен, ашыкмыйча, салмак 4. Каты, җитди авыр яра 5. Зур хезмәт, физик яки акыл көче… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
агрегат — Гомум эш башкару өчен төрле машиналарның җыелмасы. Катлаулы машиналарда нин. б. махсус операцияне башкару өчен җайланган детальләр җыелмасы сыер саву а. ы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
акробат — Циркта катлаулы гимнастика номерлары башкаручы артист … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әфәләм төрле — диал. Бик катлаулы, әллә нинди урманнан чыгар, сырты чуар, әфәләм төрле, алтын сырлы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге